Διάσπαση προσοχής: Στοιχεία της διαταραχής
Η ΔΕΠ-Υ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας) είναι μια συχνή νευροαναπτυξιακή διαταραχή που εμφανίζεται στην παιδική ηλικία και σε πολλές περιπτώσεις συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή. Η συχνότητά της είναι στο 5-7% του μαθητικού πληθυσμού και φαίνεται να επιβαρύνει κυρίως τα αγόρια, 3 φορές περισσότερο. Επιστημονικοί κύκλοι θεωρούν πως η συχνότητα εμφάνισης είναι περίπου η ίδια και στα δυο φύλα, όμως τα κορίτσια στην πλειοψηφία των περιπτώσεων δεν είναι υπερκινητικά και διαχειρίζονται καλύτερα τη διαταραχή τους, άρα μπορεί να αργήσει να διαγνωσθεί. Για την πάθηση αυτή ευθύνονται κάποια εγκεφαλικά κέντρα που ασκούν έλεγχο στην υπερδραστηριότητα και υπολειτουργούν, κάνοντας το παιδί να δρα παρορμητικά χωρίς να σκέφτεται προηγουμένως την ορθότητα και τις συνέπειες των πράξεών του. Έτσι το παιδί βρίσκεται σε μια διαρκή δυσκολία και ενώ δε θέλει να ταλαιπωρεί τους γονείς ή τους δασκάλους του, αντιμετωπίζει απόρριψη δίχως να μπορεί να ενεργήσει αλλιώς. Αναφορικά με τους ενήλικες η διάσπαση προσοχής αφορά περίπου το 4% του πληθυσμού και μέχρι πρόσφατα ανήκε κυρίως στον τομέα της παιδοψυχιατρικής.
Διάσπαση προσοχής: Διάγνωση
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η αναγνώριση του προβλήματος συμπίπτει με την ένταξη στο σχολείο, εξαιτίας των αυξημένων απαιτήσεων για συγκέντρωση της προσοχής, οργάνωση, κοινωνικότητα και συμμόρφωση. Το απρόσεχτο παιδί που δείχνει αδιάφορο, εσωστρεφές, κουρασμένο και αργό, συχνά δυσκολεύεται να συγκεντρώσει την προσοχή του σε λεπτομέρειες, να οργανώσει δουλειές και δραστηριότητες, να κάνει τις εργασίες του στο σπίτι και να εμπλακεί σε δραστηριότητες που απαιτούν σταθερή πνευματική προσπάθεια. Επίσης χάνει αντικείμενα (παιχνίδια, μολύβια, βιβλία κλπ) διασπάται εύκολα η προσοχή του από εξωγενείς παράγοντες και ξεχνά καθημερινές δραστηριότητες. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να μην είναι διαρκώς παρόντα στον ίδιο βαθμό, αλλά εμφανέστερα στις δραστηριότητες και τις υποχρεώσεις που το ίδιο το παιδί βρίσκει βαρετές ή δύσκολες. Αυτό το γεγονός γίνεται συχνά η αιτία που οι γονείς δεν μπορούν να κατανοήσουν την συμπεριφορά του παιδιού τους. Κανονικά οι δυσκολίες πρέπει να εντοπίζονται πριν ακόμη το παιδί ξεκινήσει σχολείο, από τους γονείς ή από το νηπιαγωγό και η διάγνωση δεν πρέπει να γίνεται εύκολα και επιπόλαια αλλά πρέπει να μελετηθούν όλοι οι παράγοντες της ζωής του παιδιού.
Διάσπαση προσοχής: Συμπτώματα
Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα λοιπόν είναι η διάσπαση προσοχής, η παρορμητικότητα και η υπερκινητικότητα. Σχετικά με την υπερκινητικότητα, το παιδί χαρακτηρίζεται από έντονη ενεργητικότητα και κίνηση που φαίνεται άσκοπη, μεταπηδά από τη μια δραστηριότητα στην άλλη, είναι ανυπόμονο και δυσκολεύεται να δεχθεί κανόνες. Σε ό,τι αφορά την παρορμητικότητα, το παιδί δεν έχει συναίσθηση του κινδύνου και φαίνεται ιδιαίτερα επιρρεπές σε ατυχήματα, ενώ δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί σε δραστηριότητες κατάλληλες για την ηλικία του, δεν εστιάζει σε λεπτομέρειες, φαίνεται να μην παρακολουθεί πάντα αυτά που του λένε, ξεχνάει ή χάνει συχνά τα πράγματά του. Η αδυναμία συγκέντρωσης αφορά σε μεγαλύτερο εύρος της καθημερινότητας, τόσο στα μαθήματα όσο και σε θεωρητικά πιο ευχάριστες δραστηριότητες όπως τα ομαδικά παιχνίδια, η ζωγραφική, οι κατασκευές κλπ. Πάντως η παρατήρηση δείχνει ότι ακόμη και τα παιδιά με διάσπαση προσοχής καταφέρνουν να συγκεντρώνονται στην τηλεόραση και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Τα συμπτώματα αυτά με μια πρώτη ματιά είναι χαρακτηριστικά που θεωρούνται κοινά στην παιδική ηλικία, ώστε η διάγνωσή τους συχνά παραβλέπεται. Σε πολλές περιπτώσεις δε, τα προβλήματα που η ίδια η διάσπαση προσοχής προκαλεί στη συμπεριφορά, στην κοινωνική προσαρμογή και στη σχολική απόδοση, αποδίδονται σε άλλες καταστάσεις που μπορεί να υπάρχουν, με αποτέλεσμα η διάσπαση προσοχής είτε να παραμένει στο σκοτάδι, είτε να είναι κακώς διαγνωσμένη και να μην εφαρμόζεται μια ολοκληρωμένη θεραπευτική προσέγγιση.
Διάσπαση προσοχής: Έλεγχος Κίνησης
Ο έλεγχος κίνησης είναι ο εγκεφαλικός μηχανισμός που μειώνει την κινητικότητα του ατόμου όταν πρέπει να ασχοληθεί με μια δραστηριότητα, που δεν απαιτεί κίνηση, όπως για παράδειγμα το γράψιμο ή το διάβασμα. Η υπερκινητικότητα είναι πιο γνωστή, διότι φαίνεται πιο ενοχλητική και φέρνει πολύ συχνότερα τα παιδιά στον ειδικό απ’ ό,τι η απροσεξία τους στο μάθημα. Το υπερκινητικό παιδί σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να στριφογυρίζει ή να σηκώνεται από τη θέση του στην τάξη ή στο σπίτι και να δυσκολεύεται να συμμετέχει ήσυχα σε δραστηριότητες κατά τον ελεύθερο χρόνο του, εισπράττοντας αποδοκιμασία απ’ το περιβάλλον, καθώς η συμπεριφορά του ενοχλεί και κουράζει.
Διάσπαση προσοχής: Θεραπεία
Ο βαθμός στον οποίο τα συμπτώματα είναι παθολογικά εξαρτάται και από την ηλικία του παιδιού, αφού διαφορετικό επίπεδο συγκέντρωσης απαιτείται από ένα παιδί 4 ετών σε σχέση με ένα 7 ετών. Το πρώτο βήμα για τη διάγνωση είναι για τους περισσότερους γονείς η συζήτηση των δυσκολιών με τον παιδίατρο, ενώ η επίσημη διάγνωση της διάσπασης προσοχής γίνεται από ειδικούς και περιλαμβάνει τη συμπλήρωση ερωτηματολογίων από γονείς και εκπαιδευτικούς και τη νευρολογική εκτίμηση του παιδιού για να αποκλειστούν οργανικές αιτιολογίες. Η αντιμετώπιση επικεντρώνεται κυρίως στη διαχείριση των συμπτωμάτων με όσο το δυνατόν αποτελεσματικό τρόπο. Οι θεραπείες προσαρμόζονται ανάλογα με τα συμπτώματα του καθενός και οι θεραπευτές ακολουθούν ένα σύνθετο μοντέλο για την αντιμετώπιση της διαταραχής. Η μέθοδος περιλαμβάνει εργοθεραπεία, ειδική αγωγή, λογοθεραπεία, ψυχοθεραπεία, συμβουλευτική γονέων και σχεδιασμό ενός ατομικού μοντέλου μάθησης. Η οικογενειακή συμβουλευτική κρατά ενήμερους τους γονείς και υποδεικνύει τρόπους με τους οποίους μπορούν να δουλέψουν με τα παιδιά τους και να τα βοηθήσουν. Από την άλλη, η ατομική συμβουλευτική βοηθά τους έφηβους με διάσπαση προσοχής να καταλάβουν καλύτερα την συμπεριφορά τους και να αναπτύξουν δεξιότητες αντιμετώπισης της διαταραχής.
Επίλογος
Αν και συχνή κατάσταση, η διάσπαση προσοχής συνεχίζει να είναι ελάχιστα κατανοητή και δεν είναι αποδεκτή από όλες τις κοινωνικές ομάδες. Τα τελευταία χρόνια έχουν προχωρήσει οι προσπάθειες και οι ενέργειες ενημέρωσης του κοινού, ώστε να ευαισθητοποιηθεί η κοινωνία μέσω στοιχείων επίσημων φορέων, προκειμένου να σταματήσει να υποδιαγιγνώσκεται ως πάθηση και να βοηθηθούν όσο το δυνατόν περισσότερο τα πάσχοντα άτομα.
