Στοιχεία πληθυσμού για την άνοια
Η άνοια είναι πολύ πιο συχνή στους ηλικιωμένους. Αν παρουσιαστεί πριν από την ηλικία των 65 ετών ονομάζεται «άνοια πρώιμης έναρξης» και επηρεάζει έναν στους 100 ανθρώπους, με τη συχνότητα να διπλασιάζεται ανά πενταετία. Το αποτέλεσμα είναι να πάσχει πάνω από το 30% των ατόμων μετά τα 90 έτη. Μερικές από τις πιο συνηθισμένες μορφές άνοιας είναι: η νόσος Αλτσχάιμερ, η αγγειακή άνοια, η μετωποκροταφική άνοια, η σημασιολογική άνοια και η άνοια με σωμάτια Λέβι. Η πιο συνήθης μορφή άνοιας είναι η νόσος Alzheimer, η οποία αποτελεί τη συχνότερη εκφυλιστική νόσο του εγκεφάλου. Αποτελεί το 70% περίπου όλων των ανοιών και το ποσοστό εμφάνισής της αυξάνει ανάλογα με την ηλικία. Εμφανίζεται συνήθως μετά τα 65 έτη και αυξάνεται σημαντικά σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται η άνοια;
Τα συμπτώματα της νόσου ξεκινάνε και εξελίσσονται με αργό ρυθμό, οπότε ο ασθενής και οι οικείοι του δε μπορούν να εντοπίσουν ακριβώς την περίοδο έναρξης. Οι γνωστικές περιοχές που επηρεάζονται είναι η μνήμη, η προσοχή, η γλώσσα και η επίλυση προβλημάτων. Συνήθως η άνοια προσβάλλει πρώτα την πρόσφατη μνήμη, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να επαναλαμβάνουν όσα λένε, να χάνουν πράγματα, να ξεχνούν πρόσφατα γεγονότα κλπ. Ένα άλλο σύμπτωμα είναι η δυσκολία στην ομιλία και στην εξεύρεση της σωστής λέξης και η διαταραχή της συγκέντρωσης, πράγματα τα οποία δεν γίνονται εύκολα αντιληπτά από το οικογενειακό περιβάλλον. Στη μέτρια άνοια είναι έντονη και εμφανής η ανάγκη για βοήθεια στις καθημερινές δραστηριότητες, δηλαδή το άτομο δε μπορεί να ανταπεξέλθει μόνο του σε δραστηριότητες όπως ψώνια, διαχείριση των οικονομικών του συναλλαγών, λήψη φαρμάκων και εργασίες στο σπίτι.
Συνήθως ο ασθενής φτάνει στο νευρολόγο χρόνια μετά την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων και μετά από την παρότρυνση του συγγενικού περιβάλλοντος, διότι ο ίδιος συνήθως αρνείται την ύπαρξη του προβλήματος. Για παράδειγμα αναφέρει ότι κουράστηκε πια να πηγαίνει μακρινούς περιπάτους ή ότι μεγάλωσε πια για να λύνει σταυρόλεξα κλπ. Σε πιο προχωρημένα στάδια η νόσος επιδρά στη συμπεριφορά και την προσωπικότητα του ασθενούς. Προκαλείται ελλιπής έλεγχος των σφιγκτήρων, παραμέληση της σωματικής υγιεινής, απόσυρση, αδιαφορία, διέγερση και παρανοϊκός ιδεασμός. Πια το άτομο βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο και δε μπορεί πλέον να επιζήσει δίχως βοήθεια. Στο στάδιο αυτό όχι μόνο δε μπορεί να εκτελέσει βασικές λειτουργίες και κινητικές δεξιότητες, αλλά παρουσιάζει και πλήρη αδυναμία αναγνώρισης του περιβάλλοντος, του χρόνου, της εποχής, της κατονομασίας αντικειμένων και των οικείων προσώπων. Συνήθως επέρχεται θάνατος σε διάστημα 6-10 ετών από την έναρξη της συμπτωματολογίας, εξαιτίας επιπλοκών ή τραυματισμών.
Πώς μπορεί να διαγνωστεί η άνοια;
Η σωστή και σύντομη διάγνωση της άνοιας είναι καίριας σημασίας. Κυρίως γιατί υπάρχουν μορφές άνοιας οι οποίες μπορούν να ιαθούν πλήρως αν διαγνωστούν εγκαίρως, αλλά και διότι μια σωστή διάγνωση προσφέρει στους ασθενείς και τους συγγενείς τους εξήγηση για συμπτώματα που είχαν παρατηρήσει, δίνοντάς τους την ευκαιρία να προγραμματίσουν το μέλλον τους, ιδιαίτερα σε θέματα νομικού τύπου. Επίσης η σωστή θεραπεία και παρακολούθηση μπορεί να βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής και την καθημερινότητα των ασθενών.
Μπορεί να θεραπευτεί η άνοια;
Στην Ελλάδα υπάρχουν σήμερα 200.000 ασθενείς με άνοια και ο αριθμός αυτός μέχρι το 2050 αναμένεται να ξεπεράσει τις 600.000. Λιγότερο από το 10% των περιπτώσεων άνοιας οφείλονται σε αιτίες που μπορούν να αναστραφούν με θεραπεία.
Οι θεραπείες αν και δεν αναστρέφουν τη νόσο, επιβραδύνουν την εξέλιξή της και βελτιώνουν τις γνωστικές λειτουργίες των ασθενών, ενώ μειώνουν τη διέγερση και τα υπόλοιπα συμπεριφορικά συμπτώματα. Επιπλέον βοηθούν τους ασθενείς να παραμένουν αυτόνομοι και λειτουργικοί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Από την άλλη, τα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης αποτελούν μια νέα, μη φαρμακευτική προσέγγιση. Στοχεύουν στην αξιοποίηση των γνωστικών λειτουργιών του ατόμου χρησιμοποιώντας μεγάλη ποικιλία ερεθισμάτων και εξειδικευμένων μεθόδων ώστε να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα. Τα προγράμματα Νοητικής Αποκατάστασης και Ενδυνάμωσης αφορούν:
- ενδυνάμωση της μνήμης
- εξάσκηση της προσοχής και της οπτικής/ακουστικής αντίληψης
- ομαλοποίηση της εκτελεστικής λειτουργίας
- μάθηση βασικών κοινωνικών δεξιοτήτων
- επανάκτηση των λειτουργιών που έχουν θιγεί και μπορούν να αποκατασταθούν
- ενημέρωση και εκπαίδευση του ασθενούς και των συγγενών του με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Τα προγράμματα αυτά είναι ευέλικτα και προσαρμόσιμα στις ανάγκες του καθενός και μπορούν να πραγματοποιηθούν τόσο ατομικά όσο και ομαδικά.
